Ç¿ðõ ñýòãýë áèäíèé çîðèëãî áºãººä áèäíèé ¿éëäëèéí á¿õ øàëòãààíóóäûã òîäîðõîéëäîã. Îðîñûí ã¿í óõààíòàí Âëàäèìèð Ñîëîâüåâ èíãýæ õýëñýí. Ãîî ñàéõàí, ¿íýí áà ñàéí ñàéõàí-ýíý á¿ãä õàéðûí òîäîðõîéëîëòóóä ãýæ õýëñýí. Òèéìýýñ õàéð ãîî ñàéõíûã á¿òýýäýã. Èéìä áèä ãî¸ ñàéõàí þìàíä äóðòàé áàéäàã. ¯íýí÷ áàéäàë ãî¸, ñàéõàí áàéäàã. Õàðèí ¿éëäýëòýé õàéð áîë ñàéí ñàéõíûã á¿òýýäýã. Òèéìýýñ õàéð ¿íý öýí¿¿äèéí ñóóðü, ýõ áóëàã áîëäîã. Õàéðàíä òýì¿¿ëýõ áèäíèé ìýäðýìæ áîë èõ ã¿í äîòîîä ñýòãýëèéí òýì¿¿ëýë áàéäàã. Áèä á¿ãä õàéðëàæ, õàéðëàãäàõûã õ¿ñäýã. Ýíý õýðýãöýý íü îþóí óõààí, ìýäðýìæýýñ èë¿¿ ã¿í áàéäàã. Çàðèìäàà áèäíèé õàéðëàõ òýì¿¿ëýë íü îþóí óõààíû ýñðýã áàéäàã. Ýíý íü õàéðàíä áàÿð áàÿñãàëàíã ìýäðýõ äîòîîä ñýòãýëèéí õàìãèéí ã¿í õýñýã áîëîõ-ç¿ðõ ñýòãýëèéí ã¿íýýñ ãàð÷ èðäýã. Áèäíèé ç¿ðõ ñýòãýëèéí õ¿ñýë áèåëýãäñýí ¿åä áèä ñýòãýë õºäëºëèéí èë¿¿ ã¿í ç¿ðõ ñýòãýëèéí ã¿íýýñ áàÿð áàÿñãàëàíã ìýäýðäýã. Õàðèí áèåëýãäýõã¿é ¿åä ãóíèã , óóð õ¿ðäýã. Áèä õàéðààð ä¿¿ðýí áàéõàä áèäíèé àìüäðàë èõ ä¿¿ðýí, òºãñ òºãºëäºð ìýò ñàíàãääàã. Õýðýâ õ¿í õàéðûí óóð àìüñãàëûã ìýäðýõã¿é áàéãàà ¿åä òýð õ¿í ººð þìàíä áàÿð áàÿñãàëàí ìýäýðäýã-Ýðõ ìýäýë, ìºíãº, íýð õ¿íä. Ãýâ÷ ýíý íü á¿ðýí ä¿¿ðýí àç æàðãàëûã àâ÷èðäàãã¿é. Áèä èõýâ÷ëýí ç¿ðõ ñýòãýëäýý õîîñíûã ìýäýðäýã. Òèéìýýñ ýíý íü çîâëîíãèéí ñóóðü áîëäîã. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ýíýõ¿¿ ç¿ðõ ñýòãýëèéí õîîñîí áàéäàë çºâõºí çîâëîí øàíàëàë àâ÷èðàõààñ ãàäíà áèä óóð óöààðòàé, çîæèãäóó, ¿çýí ÿäàëòààð ä¿¿ð÷, ýíý áèäíèé çàí òºðõèéã òîäîðõîéëäîã. Õ¿í á¿ð õàéðûã ººðèéíõººðºº ìýäýðäýã. Õàéð áîë á¿ãäèéã ººðòºº òàòäàã ñîðîíçîíòîé àäèë. Õàéð ÿìàð âý? ãýæ õ¿ì¿¿ñýýñ àñóóõàä çàðèì íýã íü èõ íóóöëàã áà äàëàé øèã èõ þì, Ðîìàíòèê õ¿í áîë äºíãºæ äýëáýýãýý íýýñýí öýöýãòýé àäèë ãýæ õýëíý. Õýí íýã íü Íèîãàðûí îðãèëóóðòàé àäèë õ¿÷òýé ãýæ õýëíý. Ýäãýýð õ¿ì¿¿ñèéí õýëýõ íü á¿ãä çºâ. Çàðèì íýãýí óòãààðàà õàéð àëìàç ýðäýíýýñ ÷ õàòóó, íºãºº òàëààðàà øóâóóíû ºäíººñ ÷ èë¿¿ 纺ëºí áàéäàã. Ǻâõºí õàéð ë äýëõèéã çîõèöñîí íýãäìýë íèéãýì áîëãîæ ÷àäíà. Áèä õýí íýãíèéã ÷èí ñýòãýëýýñýý õàéðëàâàë ººðèé㺺 ìàðòàæ, ººðèéí á¿õèé ë îþóí ñàíàà íàéäâàðàà ººð õ¿íä òºâëºð¿¿ëñíýýð ò¿¿íèé àéäàñ áîëîîä áóñàä ìýäðýìæ¿¿äèéã íü ìýäýðäýã. Ýíý óòãààðàà æèíõýíý õàéð àìèà áîäñîí ñýòãýëýýñ ýñðýã áàéäàã. ¯¿íä áèä çºâõºí ýõíýð íºõðèéí õàéðààñ ãàäíà ýöýã ýõ õ¿¿õäèéí áàéäàã. Èéì õàéð æèíõýíý íàéçóóäûã õîëáîäîã. Õ¿í ìºíõèéí õàéðëàõ ÷àäâàðòàé ó÷ðààñ áèä áèå áèåíäýý ìºíõ õóâèðøã¿é õàéðëàõ òóõàé àìëàëò ºãäºã.
Æèíõýíý õàéð ãóðâàí ÷óõàë çàí ÷àíàðòàé.
1. àìèà çîëèîñëîõîä áýëýí. Ýíý íü ººð õ¿íèé òºëºº ººðèéí ñîíèðõëûã çîëèîñëîõîä áýëýí
2. õóâèðøã¿é øèíæ ÷àíàðòàé. ßìàð íýãýí òààòàé íºõöºë áàéäëààñ õàìààðàõã¿é.
3. ÿìàð ÷ íºõöºë òàâüäàãã¿é, õàðèó íýõäýãã¿é, ÿìàð íýã òºëáºð ñàéøààëò ýñâýë ººð øàãíàëóóä.
Õàéð èõ òýñâýðòýé, áóÿí ¿éëääýã, àòààðõäàãã¿é, ºðãºìæëºãääºãã¿é, áàðäàì áèø, íýð íºëºº õàéäàãã¿é, ººðèéí þìàà ýðæ õàéäàãã¿é, óóðëàæ óöààðëàäàãã¿é, ìóó þì ñîíñäîãã¿é, ¿íýí áóñ ç¿éëä áàÿðëàäàãã¿é, õàðèí ¿íýíä áàÿðëàäàã, á¿õíèéã á¿ðõäýã, á¿õýíä èòãýäýã, á¿õíèéã äàâàí òýâ÷äýã.
Ãóðâàí ç¿éëñýýñ: Èòãýë, íàéäâàð, õàéð: Õàðèí õàéð íü òýäãýýðýýñ èë¿¿ àãóó.
¨ñ ñóðòàõóóí áà ¸ñ ç¿éí àñóóäàë íü óòãà ó÷èðòàé áà õ¿í òºðºëõòíèé õîîðîíäîõ õàðèëöààíä áèå áèåíýý õ¿íäýëäýã ë áîë ýíý íü ¿éë÷èëäýã. Áèä àìüòíû áèåý àâ÷ ÿâàõ áàéäàë áà ìîëåêóëûí ¿éëäýëä ÿìàð íýãýí ¸ñ ç¿éí ýñâýë ¸ñ ñóðòàõóóíû ç¿éë¿¿ä áàéõ òóõàé áèä ÿðèàã¿é, ó÷èð íü ìîëеêóë áîë óãèéí ôèçèêèéí õóóëèéí äàãóó áàéäàã, õàðèí àìüòàä áàéãàëèéí æàì ¸ñîîð ñàëøã¿é áàéäàã.
Õýäèé òèéì ÷ õ¿íèé áèåý àâ÷ ÿâàõ áàéäàë íü ò¿¿íèé ÷ºëººò ñîíãîëòîîñ øàëòãààëäàã. Õ¿ì¿¿ñ ÷ ãýñýí ýäãýýð çàð÷ìóóäûã áàðèìòëàõ ¸ñòîé. Ãýâ÷ õ¿íä õóóëèéã äàãàõ øèéäâýðèéã ãàðãàõ, õàðèóöëàãûã áèåë¿¿ëýõýä ýðõ ÷ºëºº ãýæ áàéäàã. Ýíýõ¿¿ ýðõ ÷ºëºº íü áèå áèåíýý õàéðëàõûã çààäàã.
Õàéð áèäíèé õýëäýã øèã íýãäìýë ç¿ðõ ñýòãýëýýñ ¿¿ñýí ãàð÷ õ¿í òºðºëõòíèé õîîðîíäîõ õàðèëöààíû ãîë ÷èãë¿¿ëýõ ýëåìåíò áîëäîã. Áèä íàðò õýíèéã õàéðëàõ, õýíèéã ¿çýí ÿäàõ ñîíãîëòîíä ýðõ ÷ºëºº áàéäàã. ¯¿ãýýð áèä ¸ñ ñóðòàõóóíû ñîíãîëò ãàðãàäàã.
Ñóáúåäò îáúåêòûí áàéð ñóóðèíààñ áèå áèåíýý õ¿íäëýõ íü ÿìàð ÷ õîîðîí äàõ õàðèëöààíû õºãæèë áà çºâøºëöººíä áàéäàã. Áàãø øàâèéí õîîðîíäîõ õàðèëöààíä æèøýýëáýë: áàãø íü ñóáúåêò áàéð ñóóðèéã, øàâü íü îáúåêò áàéð ñóóðèíä áàéíà. Áàãø õ¿í ñåìèíàð, ÿðèëöëàãûã óäèðääàã. Øàâü íü áàãøèéíõàà àñóóëòàä õàðèóëàõ áà áàãøèéíõàà òýðã¿¿ëýõ ãýñýí õ¿ñëèéã õ¿íäýòãýíý. Ǻâõºí ýíý ë àðãà çàìààð ñóðãàëò ÿâàãäàíà. Õýðýâ, õýäèé òèéì ÷ øàâü íü ñóáúåêò áàéð ñóóðèíä áàéõûã îðîëäîæ, àíãèäàà ëèäåð ãýñýí áàéð ñóóðèíä áàéõ þì áîë, ¿¿íèé ¿ð ä¿íä ìàãàäã¿é çºâõºí ñºðãºëäººí ¿ë çîõèöîëäîõ áàéäàë ¿¿ñ÷ ñóðãàëòûí ÷àíàð ìóóäíà.
Õ¿í òºðºëõòíèé õîîðîíäûí õàðèëöààíä çºâ áà ¿¿íèé õàæóóãààð áóðóó õàðèëöàà õîëáîî áàéäàã ãýäãèéã áèä õàðæ áàéíà. Ýíý áàñ ¸ñ ç¿é, ¸ñ ñóðòàõóóíû ñàëáàðò ÷ áàéäàã.
Ёñ ç¿éí çàð÷ìóóä ýíý áîë õ¿íèé áèåý àâ÷ ÿâàõ áàéäàëä õàìðóóëñàí åðòºíöèéí çàð÷ìóóä þì. Ýäãýýð çàð÷ìóóä íü õ¿í òºðºëõòíèé õàðèëöààíû õºãæèë áà á¿ðýí ä¿¿ðýí çºâøºëöººíä õ¿ðýõ òýð çàìààð áèä íàðûã ÷èãë¿¿ëäýã. Ìàãàäã¿é ¸ñ ç¿éí õàìãèéí ãîë çàð÷ìóóäûí íýã “àëòàí õóóëü” áàéäàã, ýíý íü ÷àìòàé ÿàæ õàðèëöàõûã õ¿ñýæ áóéãààð áóñàä õ¿ì¿¿ñòýé àäèë õàðüöàæ áàé.