Æîí Äèí, Âîéòåðãàéòûí äóóëèàíò õýðãèéí ä¿ðä òîãëîñîí óëìààñ øîðîíä õîðèãäîæ áàéñíû äàðàà øóóä ÿðèëöëàãàä /èíòåðâüþ/ ò¿¿íýýñ èíãýæ àñóóæ áàéñàí. Õýðýâ õóóëèéí ñóðãóóëü ìýðãýæëèéí õàðèóöëàãà ãýñýí äýýð èë¿¿ õýð õýìæýýãýý òýëñýí áàéñàí áîë òàíû ìýðãýæëèéí òàë äýýð ¿ð ä¿í íü ººð áàéæ áîëîõ áàéñàí óó.
¯¿íä Äèí èíãýæ õàðèóëàâ. - ¯ã¿é, áè òýãýæ áîäîõã¿é áàéíà. Ìèíèé õèéæ áàéñàí ç¿éë¿¿ä áóðóó áàéñàí ãýäãèéã áè ìýäñýí ãýæ áè õýëýõ ¸ñòîé. Õóóëèéí ñóðãóóëüä îðîõîîñ ºìíº àëü ýðòíýýñ õ¿í ñàéí ìóó ãýäãèéí ÿëãààíä ñóðàëöäàã. Õóóëü ýðõèéí ¸ñ ñóðòàõóóíû ÷èãëýëä þ¿÷ ººð÷ëºãäºõã¿é áàéõ áîëíî. Õýäõýí æèëèéí äàðàà, Íüþ Éîðê Òàéì ñýòã¿¿ëä þ¿ çºâ âý ãýäãèéã ìýäýõ áà ¿¿íèéã õèéõèéí õîîðîíäîõ ÿëãààíû òóõàé áàñ íýãýí ººð ºã¿¿ëëýã íèéòëýãäñýí áàéñàí.Òàéìñ ñýòã¿¿ëèéí áè÷ñýíýýð Ðàíäàì Õàóñ êîìïàíè ºäºð áîëãîíû àìüäðàëä /Áóðóóãààñ çºâèéã õýëýõ/ ãýñýí íîìûã õýâëýëä ãàðãàõ ñàíààã äýìæýýã¿é ãýäãèéã ìýäýðñýí. ªäºð òóðø òàâèãääàã ¸ñ ñóðòàõóóíû ã¿í óõààíòàé ñàíàà íèéëäýã. Ýíý áîë èõ õàðàìñàëòàé ãýæ Ðàíäàì Õàóñûí ýðõëýã÷ õýëñýí, ó÷èð íü òýð íîì ¸ñ ñóðòàõóóíû áîëîâñðóóëàëò äýýð ¿íýõýýð ãàéõàìøèãòàé áàéñàí áà èõ õýðýãòýé àæèë. Õýâëýëèéã çîãñîîõ øàëòãààí íü áîë -- ¨ñ ñóðòàõóóíû òóõàé ýíýõ¿¿ õóðö /ãÿðõàé/ íîìûí çîõèîë÷ íü Ðàíäîì Õàóñò çàõèà èëãýýñýí áàéñàí. ¯¿íýíäýý, ýíýõ¿¿ ìàãòààëûí çàõèà õóóðàì÷ààð íîìûí çîõèîë÷ íü ººðºº áè÷ñýí áàéñàí. Çîõèîë÷èéí õóóðàí ìýõýëñýí ÿâäàë íü èëýðõýä òýð óó÷ëàëò èëýðõèéëýýã¿é õàðèí ÷ ò¿¿íèé îðîíä èäýâõòýéãýýð íàðèéí áîäñîí àðãóóäûã õýðýãëýí óð ÷àäâàðòàéãààð íºõöºë áàéäëûã íýãíèé äàâóó òàëûã îéëãóóëñàí.
Áèä ¿íýí÷, çºâ øóäðàãà, áà áóñäûí íºëººíä äàðóóõàí õàíäëàãòàé áàéõûã áèä õýð èõ ñýòãýë íºëººíä äàðóóõàí õàíäëàãòàé áàéõûã áèä õýð èõ ñýòãýë òàâüæ ñàíàà çîâæ áàéíà, áà áèäíèé ¸ñ ñóðòàõóóíû ìýäëýã ¸ñ ñóðòàõóóíëàã ¿éëäýë õèéõèéã ÷èãë¿¿ëýæ áàéíà.Ýíý áîë îþóí óõààíûõ øèã çàí òºðõèéí ñýòãýë õºäëºëèéí õýñýã /òàë íü/ íü ñóðãóóëü áà ãýð á¿ëýýñ õºãæäºã.
Ñýòãýë õºäëºë áà ¸ñ ñóðòàõóóíû òàëûí ¿çýë áîäëóóä áè ñàéí çàí òºðõèéã /áîëîâñðóóëàæ/ õ¿ì¿¿æ¿¿ëýõèéã õè÷ýýäýã.
Äîòîîä ñýòãýë. Ýíý íü õî¸ð òàëòàé – òàíèí ìýäýõ ÷àäâàðûí òàë
Óõààíòàé áà ñàéí õ¿í áàéõ – Ýíý áîë áîëîâñðîëûí õî¸ð òîì çîðëèãò îðäîã.
¨ñ ñóðòàõóóíû áîëîâñðîë áîë øèíýýð ãàð÷ èðñýí ñàíàë áèø. Ýíý íü ¿íýíäýý áîëîâñðîë øèã òèéì èõ óäààí íàñòàé. Ò¿¿õèéã ñºõºæ õàðâàë äýëõèéí á¿õ îðîí íóòàãò áîëîâñðîë ººðºº õî¸ð çîðèëãûã àãóóëàæ áàéâ – Õ¿ì¿¿ñ¿¿äèéã óõààíòàé áîëîõîä íü òóñëàõ áà ñàéí õ¿í áîëîõîä íü òóñëàõ.
Óõààíòàé áà ñàéí ãýäýã íü õî¸ð ººð óòãà ñàíààòàéã áèä ìýäíý. Ñàÿõàí_ õýäõýí æèëèéí ºìíº Íüþ Éîðêèéí äýýä çèíäààíû íèéãìèéí õ¿ðýýíä_ õîòûí çàõàä àìüäàðäàã äºðâºí ºñâºð íàñíû õ¿¿õä¿¿ä- 3 îõèí íýã õºâã¿¿í øºíººð ñóðãóóëü ðóó áàðàã õîîñîí áîëñîí áàéñàí áåíçèíû ñàâ øèäñýíä ãàë ä¿ðýëçýâ ýíý íü õÿíàëòàíä îðóóëàõààñ ºìíº 500 000 $ ýä áàðààíû õîõèðîë àâ÷ðàâ. Ýíýõ¿¿ á¿ëýãèéí õàìãèéí àõìàä íü èõ íýð õ¿íäòýé ñàéí îþóòàíä òîîöîãäîæ áàéñàí. Áóñàä ãóðàâ íü ñàéí ñóðëàãòàé /òîëãîé ñàéòàé/ îþóòíóóäûí òîîíä îðæ áàéñàí. Õàðàãäàõóéö ãàíö ¿éëäëèéí øàëòãààí íü áîë á¿ëýãèéí íýã íü ôðàíö õýëíèé õè÷ýýëýý òàñàëñàíä øèéòã¿¿ëñýí áàéñàí óëìààñ èõ óóðëàñàí áàéñàí.
Óõààíòàé áàéõ áà ñàéí õ¿í áàéõ íü àäèë áèø ãýäãèéã óõààíò ýðäýìòýä îéëãîí Ïëàòîãèéí ýðèí ¿åñ ýõëýí ¸ñ ñóðòàõóóíû áîëîâñðîëûã ñóðãóóëèéí ÷èãë¿¿ëýõ çîðëèãî /ýðìýëçýë / áàéñàí þì. Òýä íàð çàí òºðõºä íü îþóí óõààíä øèã íü àäèë áîëîâñðîë îëãîäîã áà ¸ñ æóðàìûã áè÷èã ¿ñýã ìýäýõòýé àäèë áà àðèóí áèå àâ÷ ÿâàõûã ìýäëýã øèã çààäàã áàéñàí.
ªºðñäèéí îþóíû ÷àäàìæàà/óõààíàà/ àøèãëàí ººð øèãýý áóñäûí òºëºº òóñëàäàã áà èë¿¿ ñàéí äýëõèéã áàéãóóëàõûã õè÷ýýäýã õ¿ì¿¿ñ¿¿äèéã ààæìààð áèé áîëãîõûã òýä õè÷ýýæ áàéñàí. Ìàíàé óëñ îðíû ¿¿ñëèéí ¿åä áèä íàðò ñóðãóóëèéí çîðëèãóóäûí òóõàé ýðòíèé óõààí áàéñàí. Òýð ýõýí öàã ¿åèéã íýã õàðüÿ, áà ¸ñ ñóðòàõóóíû áîëîâñðîëûã ñóðãóóëèàñ ãàäóóð áîëãîñîí õ¿÷í¿¿ä áà ýäãýýðèéã áóöààæ àâ÷èðñàí òóõàé.
Õ¿í ÷àíàðûã õºãæ¿¿ëýõ áîëîâñðîë – Àðä÷èëàëûí ñóóðü íü þì.
¨ñ ñóðòàõóóíû áîëîâñðîë, àðä÷èëàëûã íîìëîõ ñóóðèíóó, ýíý íü àðä÷èëàëûí íèéãìèéí àìæèëòûí èõ ÷óõàë õýñýã íü þì. Àðä÷èëàë áîë õ¿ì¿¿ñ¿¿äèéí ãàðãàñàí çàñãèéí ãàçàð /çàñàãëàë/ õ¿ì¿¿ñ ººðñ人 ýðõ ÷ºëººíèé áàòàëãàà ºãºõèéã õàðèóöàæ, áà ýíý áîë çºâõºí íèéãýì þì. ¯¿íèé óòãà ó÷èð íü õ¿ì¿¿ñ ÿäàõäàà /º÷¿¿õýí ÷ ãýñýí/ ìýäðýìæýýðýý ñàéí ÷àíàðòàé áàéõ ¸ñòîé. Õ¿ì¿¿ñ àðä÷èëàëûí ¸ñ ñóðòàõóóíû ñóóðèéã îéëãîí, ò¿¿íèé äàãóó ¿éëäýë õèéõ ¸ñòîé. Õóâü õ¿íèé ýðõèéã õ¿íäëýõ, õóóëèéã äýýäëýõ, ñàéí äóðààð íèéòèéí àæèëä îðîëöîõ, áà íèéòèéí ñàéí ñàéõíû òºëºº ñàíàà òàâèõ. Ýäãýýð àðä÷èëàëûí ñàéí òàëóóäàä /àðèóí æóðàìóóäàä/ ¿íýí÷ áàéõ íüýðò äýýð ¿åýñ ñóðãàìæëàãäñàí áàéõ ¸ñòîé ãýæ Òîìàñ Æåôåðñîí õýëæ áàéíà.
Ýíýõ¿¿ èòãýëýýðýý ýð÷ õ¿÷ àâñàí àíõíû óëñûí ñóðãóóëèóä çàí ñóðòàõóóíû áîëîâñðîëûã óäèðäàí ÿâóóëäàã áàéñàí. Ñàõèëãà áàò /ñàõèëàãæóóëàëò/ , áàãøèéí ñàéí /ä¿ð/ æèøýý, õºòºëáºðººð äàìæóóëàí ñóóðãóóëèóä õ¿¿õä¿¿äèéã ýõ îðíîî ãýñýí ñàéí ÷àíàðóóä, èäýâõòýé àæèëëàõ, ¿íýí÷ ºãëºã÷ áàéõ, áóñäûí òºëºº þì õèéõ áà ýð çîðèãòîé áàéõûã ñóðãàõûã õè÷ýýäýã. Õ¿¿õä¿¿ä ººðñäèéí óíøñàí þìàà õýðýãæ¿¿ëýõäýý æèøýýëáýë Ìàê Ãóôåé ºã¿¿ëýã¿¿äýýð äàìæóóëàí òýä ÿã ë àäèëõàí áààòàðëàã ñàéí ñàíààò ¿éëäýë õèéõèéã ýðõýìëýäýã.ªã¿¿ëëýã¿¿ä ìàãàäã¿é îð÷èí ¿åèéí óíøèã÷äûí õóâüä óëèã áîëñîí ìýò ñàíàãäàõ áàéõ, ãýâ÷ òýä íü ýðòíèé öàã ¿åèéí òºñººëºëèéã ä¿ðñýëñýí/õàäãàëñàí/. 1919 îíä õàìãèéí èõ óíøèãääàã Áèáëè ñóäðààñ Ìàê Ãóôåéí Óíøèã÷ íîì íü äàðààõ áàéðàíä îðîõ äýëõèé äýýð õàìãèéí èõ óíøèãääàã òàðõñàí íîì áàéñàí. Þóíààñ ÷ õàâüã¿é äýýð Ìàê Ãóôåéí Óíøèã÷ íîìûí ºã¿¿ëëýã¿¿ä íü àðèóí æóðàìûí òóõàé þ¿ ãýæ áîääîã áàéñàí òýð ¿åèéí èòãýë áà ÿàæ õ¿¿õä¿¿äèéã ¿¿íä ñóðãàõ. Òýð öàã ¿å ìýäýýæ àðèóí òºãñ áàéäëààñ õàà õîë áàéñàí. Ýäèéí çàñãèéí àøèãëàëò, ¿íäýñòýí óãñààíû áà õ¿éñèéí õàìààðëûí òàëààñ íü ÿëãàâàðëàæ ¿çñýí áàéäàë íèéãýìä ã¿í òîãòñîí ¿çýãäýë¿¿ä áàéñàí.
Ýäãýýð íü Ìàê Ãóôåðèéí óíøèã÷ íîìîíä îãò äóðñãàãäààã¿é áàéñàí. Õýäèé ¸ñ ñóðòàõóóíû áîëîâñðîë íü õýäèé õÿçãààðëàãäìàë ÷ ãýñýí óëñûí ñóðãóóëèóäûí õýëýëöýõ àñóóäëóóäûí íýëýýä èõ õýñãèéã ýçëýæ áàéñàí.
Áýëãèéí õàðèëöàà-¨ñ ñóðòàõóóíû äàãàâàð
Áýëãèéí õóâüñãàëûí õîð óðøèã áîë èõýíõ àëäàðò õ¿ì¿¿ñèéã áàéõ áîë ¸ñ ñóðòàõóóíû äàãàâàð áèø ãýäýã ñàíààã òýä íàðò ¿íýìø¿¿ëñýí þì. Õýðýâ ºíººäºð áàéð áðëîáîîòîé àñóóäëóóä ãàð÷ èðýõ þì áîë ýíý íü äàìæèõ ºâ÷í¿¿ä ýñâýë õ¿ñýýã¿é æèðýìñëýëò¿¿äèéí òàëààð òýä ýð¿¿ë ñýíäèéí ýñâýë íèéãìèéí àñóóäëóóä ãýæ õýëíý. Õàðèí ¸ñ ñóðòàõóóíû àñóóäàë ãýæ áàðàã ë õýëýõã¿é.
׺뺺ò áýëãèéí õóâüñãàë íü óëàìæäëàëò ¸ñîîð áàéðûã áèåý àâ÷ ÿâàõûã äàãàäàã áàéñàí óëàìæëàëò ¸ñ óðòàõóóíû ¿ãäýñëýë¿¿äèéø ¿ã¿é áîëãîñîí ýíý íü áèä á¿ãäèéã áýëãèéí õàðèëöààíû ìóó íàëààòýé õàâ÷ëàãààñ ÷ºëººëºõ ãýñýí íýð äîð õèéñýí. Áýëãèéíõàðèëöààíû ýíýõ¿¿ ÷ºëººëºëèéí ÿâöàä áàéõ õàðèóöëàãóóä á¿ãä áîëñîí õýðíýý ãýâ÷ õàðäàãäñàí áîëñîí.
Õýâëýë ìýäýýëëèéíõýí áýëãèéí õóâüñãàëûã ¿íý öýí¿¿èéã äýëõèé äàÿàð òàðààõ ãîë õýðýãñýë áîëæ áàéíà. Ìàíàé çàëóó ¿å ìààíü ìýäýýëëèéí ìàø õ¿÷òýé îð÷èíä àìüäàð÷ áàéíà. ªäºð á¿ð ë ÒÂ, ðàäèî, íîì õýâëýë ñýòã¿¿ë, äóó õºãæ캺ð äàìæóóëàí ìýäýýëëýýð áºìáºãä¿¿ëæ áàéíà. Ýäãýýðèéí èõýíõ íü áýëãèéí õàðèëöàà äàõ áèåèéí æàðãàëûã õýòõð¿¿ëýí õàðèëöààíû õàðèóöëàãûã ¿ë õàéõðàõ ýñâýë áóóðóóëäàã. Ãýð á¿ë áîëîõîîñ ºìíºõ ìºí ãýð á¿ëýýñ ãàäóóðõ áýëãèéí õàðèëöàà èõ ñýòãýë òàòàõààð òàâèí ñýòãýë òàòìààð ä¿ðñëýí èõýíõäýý ÿìàð÷ ìóó óðøèãã¿éãýýð áè÷äýã. Ìàíàé çàëóó÷óóä áýëãèéí õàðèëöààíû äóóñàøã¿é áîäèò áóñ ä¿ðñëýë¿¿äýýñ á¿ð çàëõñàí, ãàéõààä áàéõ ç¿éëã¿é òýä áóäëèó áàéäàëä ºñºæ áàéíà. Òýäýí ðóó øèäñýí áýëãèéí áóðóó óõàãäàõóóíû çîëèîñ íü àìàðõàí áîëæ áàéíà.
Õýâëýë ìýäýýëëèéí õ¿÷ýýð ãýð á¿ë áà ñóðãóóëüò äàõ çàëóó÷óóäûí àñüäðàëä íºëººëñºí íºëºã õàëõàëñàí ¿çýë áîäëûã õýëáýðýëòã¿é áîëãîñîí. Ãýðëýë áà ãýð á¿ëýýñ ãàäóóðõ áýëãèéí õàðèëöààíû ¿çýë áîäëóóäûã ººð÷ëºãäºøã¿é ãýæ ñóðòàë÷èëñàí. Ýíý íü á¿ð ýöýã ýõ÷¿¿äèéí äóíä ÷ ãýñýí çàëóó õ¿ì¿¿ñ ãýðëýõýýñ ºìíº ºíºº ¿åä ãîîíü õýâýýð áàéíà ãýäýã íü áîäèò áèø ãýäýã ¿çýë ñàíààã äàâàìãàé áîëãîæ, ¿¿íèéã á¿ð îëîí ýöýã ýõ÷¿¿äèéí äóíä õ¿ðòýë çºâøººð÷ áàéíà. Çàëóó÷óóä òîì õ¿í áîëñîí ãýñýí îéëãîëòîíä ººðñäèé㺺 áàðèõ õýðýããã¿é ãýæ ¿çäýã. Òîì õ¿í áîëñîí ãýñíýýðýý çàëóó÷óóäûí äóíä ááýëãèéí õàðèëöààíä ºñâºð íàñíûõíûã ãýð á¿ë äýõ ãàäóóðõ áýëãèéí õàðèëöààã öýýðëýõ ðóó ÷èãë¿¿ëýõ õ¿ñýë àëäàãäàæ áàéíà.
Õ¿í á¿ð ýíýõ¿¿ íîöòîé àñóóäàë áèäíèé ãàðò áàéãààã çºâøººðäºã õýðíýý, õýí ÷ ¿¿íèéã ýöýñ áîëãîõ øèíæ òýìäýã ¿ç¿¿ëýõã¿é áàéíà. Ãýâ÷ ýíý àñóóäàë èõ óäààí õóãàöààíû òóðøèä á¿ðäýí áèé áîëæ áàéíà, ÿäàõäàà ýíý íü áýëãèéí õóâüñãàëûí äàðàà ¿åýñ áèé áîëñíîîñ õîéø ýíý á¿õ þñ ýõýëñýí áàðóóíä ìàãàäã¿é ýíýõ¿¿ áýëãèéí õîëáîòîé àñóóäëóóäòàé òýìñýýð èõ òóðøëàãà õóðèìòëàñàí áàéõ, òèéìýýñ èõýíõ íü áèä íàðûã òýäíèé æèøýýãýýð äàãàõ ¸ñòîé ãýæ õýëäýã. Ãýâ÷ îðîñ óëñ Áàðóóíû õºòºëáºð¿¿äèéí ¿ð ä¿íãèéã íü èõ óäààí õàðñààð ýíý íü áýëãèéí çàìûí õàëäâàðò ºâ÷í¿¿äèéí òàðõàë áà ºñâºð íàñíûõíû äóíä æèðýìñëýëò¿¿äèéí ¿ðãýëæèëæ áóé àñóóäëóóäòàé òýìöýõ õàéæ áàéíà.